Αυτοεκπληρούμενη προφητεία

Στις ζωές μας χρησιμοποιούμε μηχανισμούς σκέψης για να δημιουργήσουμε συναισθήματα και καταστάσεις στα οποία νιώθουμε οικεία. Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι ένα τέτοιο εργαλείο, ένα χωνευτήρι παλιών μοτίβων συμπεριφοράς για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών μας.

Πώς κατασκευάζουμε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία;

Οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες μας επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας προς τους άλλους και διαμορφώνουν την πορεία μιας κατάστασης. Όσο περισσότερο πιστεύουμε ότι οι προβλέψεις μας θα βγουν αληθινές, δρούμε έτσι ώστε να τις επιβεβαιώσουμε. 

Η ποιότητα των σκέψεων μας καθορίζει τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο, το πώς επιλέγουμε ανθρώπους στη ζωή μας και τις πράξεις μας. Φτιάχνοντας και τρέφοντας σκέψεις που λένε στον εαυτό μας ότι δεν είμαστε αρκετοί, ότι δεν αξίζουμε να αγαπηθούμε ή ότι δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε τους άλλους, προσκαλούμε τους ανθρώπους να μας συμπεριφερθούν με τρόπους που κάνουν τη δική μας στάση να είναι η κατάλληλη αντίδραση. Φτιάχνουμε δηλαδή τις συνθήκες για να είναι δικαιολογημένη η συμπεριφορά μας μιας και επιβεβαιώνει, στην τελική, την αρχική μας πεποίθηση. 

Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία λειτουργεί σαν ένα κυκλικό μοτίβο. Οι πράξεις μας προς τους άλλους επηρεάζουν τις πεποιθήσεις τους για εμάς, πράγμα το οποίο επηρεάζει τις πράξεις τους προς εμάς και στη συνέχεια ενισχύουν τις πεποιθήσεις για τον εαυτό μας.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι όταν κάποιος υποθέτει από πριν ότι ο άνθρωπος που βγαίνει «δεν είναι για σχέση». Λόγω αυτής της προκατάληψης δε θα πάρει τη σχέση στα σοβαρά και δε θα επενδύσει σε αυτή. Το άλλο άτομο τότε βλέποντας ότι ο άλλος είναι απόμακρος ή φαίνεται μη διαθέσιμος, δε θα προσπαθήσει ούτε θα μείνει κοντά του. Αυτό θα κάνει τον πρώτο σύντροφο να φύγει επιβεβαιώνοντας την αρχική προσδοκία του.

Βλέπουμε ότι κατά κάποιο τρόπο προδικάζουμε το ζητούμενο δημιουργώντας τις ανάλογες δυναμικές στην επικοινωνία μέσα στη σχέση.

Από πού μπορεί να προκύπτει η ανάγκη να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον μηχανισμό;

H αυτοεκπληρούμενη προφητεία συχνά σχετίζεται με βασικές μας ανάγκες. Αν μέσα από τις σχέσεις στην οικογένεια μας παίρναμε συγκεκριμένες αρνητικές ή και θετικές εικόνες του εαυτού μας και του πώς συνδέονται και επικοινωνούν οι άνθρωποι μεταξύ τους, τις οποίες πιστέψαμε αρκετά ώστε να γίνουν ταυτότητα μας, είναι λογικό να έχουμε την ανάγκη να τις επιβεβαιώνουμε για να μπορούμε να νιώθουμε ότι είμαστε ασφαλείς, ότι έχουμε τον έλεγχο ή μας αποδέχονται οι άλλοι. 

Είναι πιθανό επειδή δεν μπόρεσαν οι σημαντικοί μας άνθρωποι να μας προστατεύσουν ή να μας κάνουν να νιώσουμε ασφαλείς όταν ήμασταν παιδιά, να έχουμε αναπτύξει αυτόν τον μηχανισμό. Αν δεν γνωρίζουμε άλλους τρόπους να ικανοποιούμε τις ανάγκες μας θα χρησιμοποιήσουμε αυτούς που έχουμε μάθει κάποτε, οι οποίοι όμως είναι πλέον περισσότερο επιζήμιοι παρά χρήσιμοι.

Γιατί χρησιμοποιούμε αυτόν τον μηχανισμό;

Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι μια προσπάθεια μας, σε ασυνείδητο επίπεδο, να επαναπροσδιορίσουμε τα πρώτα βιώματα που έχουμε για την επικοινωνία και τις σχέσεις και να γράψουμε ξανά την ιστορία μας. Είναι κομμάτι των ρόλων που έχουμε στις σχέσεις μας ως παιδιά, γονείς ή σύντροφοι και σχετίζεται με τις προσδοκίες που έχουν και οι άλλοι από εμάς.

Είναι κατά κάποιον τρόπο μια μορφή πίστης στον εαυτό ότι θα καταφέρει να κάνει τα πράγματα όπως γνωρίζει. Χρησιμοποιώντας αυτόν τον μηχανισμό μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι οι σκέψεις μας είναι όπως έχουμε μάθει ότι είναι και ότι οι σχέσεις μας με τους ανθρώπους θα πάνε όπως γνωρίζουμε ότι θα πηγαίνουν στη ζωή μας!

Τί μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό;

Αρχικά είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουμε μόνοι ή με τη βοήθεια ενός ειδικού τα στοιχεία αυτής της διαδικασίας και τους τρόπους που επικοινωνούμε τις πεποιθήσεις μας, για να δούμε την δύναμη μας πάνω στις καταστάσεις. 

Μιας και νιώθουμε οικεία με αυτόν τον μηχανισμό, θα μπορούσαμε να τον χρησιμοποιήσουμε υπερ μας, ενισχύοντας τις πεποιθήσεις που μας ενδυναμώνουν και φτιάχνουν ευκαιρίες στη ζωή μας, αλλάζοντας την επικοινωνία μας και, συνεπώς τους τρόπους που συνδεόμαστε με τους ανθρώπους. 

Αν πιστεύουμε στις αξίες που είναι σημαντικές για εμάς, θα επικοινωνούμε αυτές τις αξίες μέσα από τη συμπεριφορά μας και οι άλλοι θα συνδέονται μαζί μας μέσα από αυτές με τις ανάλογες συμπεριφορές.

(Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην έντυπη και ηλεκτρονική εφημερίδα Hellenic DNA της Ν. Υόρκης)